دندان عقل چیست ؟

دندان عقل از سری دندان های دائمی است که به عنوان آخرین دندان دائمی در فک انسان رشد می کند. دندان عقل به انگلیسی (Wisdom tooth) در سنین حدود 18 تا 25 سالگی در دهان نمایان می شوند. دندان های عقل معمولاً به دلیل برخی مشکلاتی که برای خود و دندان های دیگر ایجاد می کند معمولا توسط دکتر کشیده می شود.

دندان های عقل در پشت دندان های آسیاب در می آیند. دندان های عقل به طور معمولی 4 عدد است اما در بعضی افراد ممکن است 2 یا 3 عدد در فک آن رشد کند و حتی در برخی افراد نیز ممکن است اصلا دندان عقلی وجود نداشته باشد.

دندان عقل

در برخی افراد نیز دندان های عقل بصورت کامل رشد نمیکنند و در زیر لثه ها می مانند به دندان عقلی که دیده نمی شود و به طور کامل رشد نمیکنند دندان عقل نهفته می گویند. دندان عقل نهفته به طور کامل رشد نمیکند و دندان های دیگر را تحت تاثیر قرار میدهد.

گاهی به‌دلیل موقعیت قرارگیری یا به‌دلیل این‌که قسمتی‌از دندان به‌وسیله لثه پوشیده شده به سختی مسواک می‌خورد.
در نتیجه باکتری‌های مولد پوسیدگی در آن تجمع پیدا می‌کنند.
این باکتری‌ها علاوه‌بر دندان عقل ، دندان‌های مجاور را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
گاهی‌هم درپشت دندان عقل‌تان، یک تكه از مخاط قرار دارد كه گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند كه با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود.

گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر می‌کند و میكروب‌ها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد كه در اطراف دندان عقل‌تان یک عفونت دردناک و بدبو ایجاد می‌شود.
در این شرایط شما باید به دندان‌پزشک مراجعه كنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و باقیمانده مواد غذایی را پاک كند.
برای این‌كه پس از این دیگر با این مشكل روبه‌رو نشوید، باید با جراحی دندان عقل و خارج كردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میكروب‌ها را برای همیشه از بین ببرید.

چه وقت باید دندان عقل را کشید؟

اگر دندانهای عقل دقیقاً در جای خود درآمده و دسترسی کافی برای تمیز کردن و مسواک زدن آن وجود دارد. و نیز احساس درد و ناراحتی هم در آن ناحیه وجود ندارد، هیچ نیازی به کشیدن دندانهای عقل نیست. اما اگر مسواک زدن آن به خاطر تنگی فضا به سختی انجام می شود و دندانهای عقل به خوبی تمیز نمی شوند، باقی ماندن آن باعث می‌شود که میکروب ها و باکتری ها بر روی آن باقی مانده و موجب پوسیدگی دندان عقل شوند.

حتی ممکن است به تدریج به لثه و دندان های مجاور نیز آسیب وارد کند. این دندان لازم است کشیده شود. همچنین در صورت بروز درد در دندانهای عقل کامل شده کشیدن آن ضروری است. در مورد دندان های عقل نهفته و نیمه نهفته نیز که با درد و فشار احساس ناراحتی همراه هستند.، جراحی و خارج کردن آنها لازم و ضروری است.

در مورد سن مناسب برای کشیدن دندانهای عقل نهفته و نیمه نهفته باید بگوییم:

چنانچه علت های ارتودنسی وجود نداشته باشد، بهتر است تا حد امکان صبر کرد تا شاید دندان خودش نمایان شود. چرا که پس از آن خارج کردن آن راحت‌تر است و نیازی به جراحی نیست.

علت دردناک بودن درآمدن دندان عقل چیست؟

گاهی فضای کافی در فک وجود ندارد تا دندان عقل بتواند به طور کامل در بیاید و از لثه بیرون بزند، به همین دلیل دندان در بعضی موارد کج می ‌شود. این کج شدن یا در راستای افقی است یا زاویه‌ ای رو به  رو یا به دور از دیگر دندان‌های آسیا دارد. اگر این انحراف درمان نشود، دندان عقل نهفته به احتمال زیاد به دندان‌ های کناری، استخوان فک و اعصاب آسیب می ‌زند.

حتما بخوانید: دندان عقل و زمان مناسب برای کشیدن 

مشکلات ناشی از دندان عقل نهفته

بارزترین مشکلاتی که دندان عقل نهفته ایجاد می کند، ایجاد درد در سایر دندان ها است. افرادی که دندان عقل نهفته دارند معمولا به صورت نامنظم دچار درد در دندان های مجاور خود می شوند و گاهی این درد به فک درد نیز منتهی می شود. از آن جایی که دندان عقل به مولر دوم فشار می آورد، ممکن است به مولر دوم آسیب وارد کند و یا خطر ابتلا به عفونت در آن ناحیه را افزایش دهد. دندان عقل نهفته باعث ایجاد بوی بد در دهان می شود و گاهی طعم ناخوشایندی در دهان ایجاد می کند. دندان عقل نهفته ممکن است موجب ایجاد کیست در داخل استخوان فک شود. این کیست می تواند به دندان ها و اعصاب آن ناحیه آسیب برساند.

معمولا این تومور خوش خیم است اما اگر کیست دندان عقل خارج نشود، ممکن است نیاز به حذف بافت و استخوان شود. از آنجایی که در بسیاری از موارد دندان عقل نهفته جایی برای رویش ندارد، در صورتی که رویش کند موجب تغییر شکل دندان های دیگر می شود. در واقع در افرادی که دندان عقل نهفته به اجبار فضایی برای رویش پیدا می کند، برهم ریختگی دندان ها و نامرتب شدن آن ها را مشاهده خواهیم کرد که در این صورت، نیاز به ارتودنسی برای مرتب کردن دندان ها خواهیم داشت. در برخی موارد، شکستگی استخوان فک در ناحیه دندان عقل نهفته را مشاهده می کنیم. این آسیب زمانی اتفاق می افتد که استقامت استخوان فک، کم باشد. در این صورت ضربه وارد شده از طریق دندان عقل به سمت فک، موجب شکستگی می شود. تورم لثه، تورم فک و خونریزی لثه، از دیگر مواردی است که در پس آسیب های یک دندان عقل نهفته قرار گرفته است. گاهی اوقات نیز دندان عقل نهفته هیچ مشکلی در رویش ندارد و به راحتی می روید اما از آن جایی که در انتهایی ترین بخش دهان و دندن ها قرار گرفته، بیشتر در معرض پوسیدگی دندان و ایجاد بیماری های لثه ای خواهد بود.

دیگر مشکلاتی که دندان عقل نهفته ایجاد می کند:

• بیماری لثه (ژنژیویت یا بیماری پریودنتال لثه نیز نامیده می شود): زمانی اتفاق می افتد که اسید آزاد شده از پلاک ایجاد شده به علت نبود دسترسی برای تمیز کردن دندان عقل نهفته باعث عفونت لثه می شود و به این ترتیب لثه ها را قرمز، متورم و دردناک می نماید. بیماری لثه همچنین می تواند دندان های کناری و استخوان اطراف دندان عقل را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد.
• پری کورونیت: زمانی ایجاد می شود که پلاک باعث ایجاد عفونت در بافت نرم اطراف دندان می کند.
• بیماری‌های مفصل گیجگاهی–‌فکی و صداهای ناشی از آن
• دردهای عصبی صورت
• مزاحمت دندان نهفته برای روکش‌ها یا بریج
• عدم امکان پر کردن دندان‌های مجاور
• تحلیل ریشه دندان مجاور به علت فشار دندان نهفته
• پوسیدگی دندان‌های مجاور
• سلولیت (عفونت بافت): یک عفونت باکتریایی در گونه، زبان یا گلو است که یکی از علت های آن می تواند دندان عقل نهفته باشد.
• استئومیلیت: یک نوع خاص از عفونت است که داخل استخوان فک ایجاد می شود.

کشیدن دندان در افراد دیابتی چه شرایطی دارد؟

تشخیص دندان عقل نهفته

ابتدا دهان و دندان شما توسط متخصص دندانپزشک معاینه می شود تا علائم بالینی مشخص شوند. همچنین علائم از شما سوال می شود. عکس پرتوی ایکس (OPG) برای بررسی وضعیت دندان در زیر لثه و داخل استخوان فک گرفته می شود. در این عکس مشخص می شود آیا دندان های مجاور صدمه دیده اند یا ممکن است صدمه ببینند یا نه و وضعیت دندان عقل نهفته نیز مشخص می شود.

دندان عقل نهفته بدون درد و علامت

اگر دندانتان هیچ علامتی ایجاد نکرده و مشکلی برایتان به وجود نیاورده است، دندان عقل بدون علامت خوانده می شود. بعضی از دندانپزشکان توصیه می کنند دندان عقل بدون علامت کشیده شود تا از بروز مشکلات در آینده جلوگیری شود چرا که معتقدند دندان های عقل بدون علامت، لزوما بدون مشکل و بیماری نیستند. اگر فضای کافی برای بیرون زدن آن وجود ندارد اغلب تمیز کردن آن سخت بوده و احتمال پوسیدگی دندان و عفونت لثه زیاد است. عوارض جدی مربوط به دندان عقل در جوانان کمتر است.

دندانپزشکانی که معتقد به کشیدن دندان عقل هستند بیان می دارند جراحی کشیدن دندان عقل هر چه بگذرد سخت تر می شود و در افرادی که سن آنها بالا تر رفته است این عمل خیلی سخت تر است. اما بعضی از دندانپزشکان توصیه می کنند رویکرد محافظه کارانه تری اتخاذ شود به این معنی که اگر شواهدی وجود ندارد که نشان دهد دندان عقل نهفته مشکلی در آینده ایجاد می کند، نیازی نیست کشیده شود. هزینه و خطرات جراحی در این موارد با مزیت انجام آن برابری نمی کند. در روش محافظه کارانه، متخصص دندانپزشک تنها بر وضعیت دندان عقل و بافت های اطراف آن نظارت می کند و تنها در صورتی که به نظر برسد مشکلی ایجاد می شود، دندان کشیده می شود.

چه عواملی منجر به نهفتگی دندان عقل می شوند؟

دندان عقل (دندان مولر سوم) به این دلیل در زیر لثه و داخل استخوان فک می ماند که فضای کافی برای بیرون زدن یا رشد آن باقی نمانده است. معمولا این دندان ها بین 17 تا 25 سالگی بیرون میزنند. بعضی از مردم بدون هیچ مشکلی دندان عقلشان همراستا با دندان های دیگر بیرون می زند اما در بسیاری از موارد دهان فضای کافی برای جای دادن دندان عقل هم ردیف با بقیه دندان ها ندارد. این باعث می شود دندان عقل نتواند کامل و درست بیرون بزند و در جایگاه خود قرار بگیرد (نهفتگی دندان). بخشی از تاج دندان عقل نفهته ممکن است از لثه بیرون بزند و دیده شود (نیمه نهفته) که در این صورت مشکل گیر کردن ذرات غذا و جرم و رسوب در این بخش از دهان جدی تر می شود. نهفتگی دندان عقل به صورت کامل باشد یا ناقص، میتواند به یکی از طرق زیر قرار بگیرد:

• دندان با زاویه ای به سمت به دندان همسایه، رشد می کند.
• دندان با زاویه ای به سمت عقب دهان (به سمت دور شدن از دندان همسایه) رشد می کند.
• دندان با زاویه قائمه نسبت به دندان همسایه رشد می کند یعنی دندان عقل به صورت خوابیده در فک قرار می گیرد. دندان به صورت قائم رشد می کند و راستای آن همانند دندان های دیگر است اما در داخل استخوان فک گیر کرده و نمی تواند بیرون بزند.

جراحی دندان عقل چگونه انجام می‌شود؟

جراحی دندان عقل از جمله جراحی‌های سرپایی به حساب می‌آید بدین معنی است که پس از انجام عمل و خارج شدن دندان عقل می‌توانید به خانه رفته و با توصیه‌های دندانپزشک استراحت کنید. با توجه به شرایطی که دندان عقل شما دارد و همچنین درخواست بیمار متخصص دندانپزشک در حین جراحی می‌تواند از چند روش استفاده کند که از جمله آن‌ها می‌توانیم به بی حسی موضعی، بیهوشی آرامبخش و بیهوشی عمومی اشاره داشته باشیم.

در هنگام جراحی دندان عقل چه اقداماتی انجام می‌شود؟

هنگامی که دندانپزشک متخصص برای جراحی دندان عقل شما اقدام می‌کند در ابتدا در بافت لثه برشی را ایجاد می‌کند با این روش دندان و استخوان قابل مشاهده خواهد بود سپس برای از بین بردن استخوانی که متصل به ریشه دندان را مسدود کرده است اقدام می‌کند در صورت دشوار نبود این کار دندان به قسمت کوچک تقسیم می‌شود و سپس خارج می‌کند. در ادامه محل دندان در صورت وجود استخوان، پاکسازی می‌شود در مواقعی زخم بسته می‌شود و به منظور جلوگیری از خونریزی محل جراحی نیز پانسمان خواهد شد.

پس از جراحی دندان عقل چه اقداماتی انجام شود؟

پس از این که جراحی دندان‌های عقل خود را انجام دهید، ممکن است مقداری خونریزی وجود داشته باشد که امری طبیعی است و برای کنترل آن توصیه می‌شود که گاز پانسمان بین دندان‌ها قرار داده شود. علاوه بر این در مواردی نیز ممکن است که در صورت شما ورم و یا تغییر رنگ اتفاق بیفتد که تا سه روز روند افزایشی دارد و پس از آن بتدریج از شدت ورم کاسته خواهد شد.

متخصص دندانپزشکی با توجه به وضعیت شما ممکن است پیشنهادات مختلفی را ارائه دهد، استفاده از آنتی بیوتیک و دهانشویه و همچنین استفاده از غذاهای نرم به مدت چند روز بعد از جراحی توصیه می‌شود.

ارتودنسی و دندان عقل

ارتودنسی دندان در واقع سبب می‌شود که شما دندان‌های منظم ویک دستی داشته باشد زمانی که دندان‌های شما به هر دلیل درهم فرورفته و نامنظم است ارتودنسی یک گزینه ایده آل برای دندان‌های شما می‌تواند باشد. با توجه به تشخیص دندانپزشک و یا متخصص ارتودنس ممکن است که تغییراتی در دندان‌های شما ایجاد شود و برای رفع عوامل بی نظمی اقداماتی اتخاذ گردد در صورتی که دندان عقل نهفته داشته باشید و یا دندان عقل شما با ایجاد فشار سبب بهم ریختگی نظم دندان‌ها شود به احتمال زیاد متخصص ارتودنسی برای حذف دندان عقل از طریق جراحی دندان عقل یا کشیدن آن پیش از ارتودنسی اقدام خواهد کرد در موارد مانند ایمپلنت دندان نیز این اتفاق ممکن است که بیفتد و بستگی به تشخیص متخصص دندانپزشکی خواهد داشت.